Maligne bolesti gastrointestinalnog trakta su kolektivni pojam koji se koristi za opisivanje karcinoma koji utiče na probavni sistem. U svetu, najčešće dijagnostikovani maligniteti gastrointestinalnog trakta uključuju: kolorektalni karcinom (karcinom debelog creva), karcinom želuca, karcinom jetre, karcinom jednjaka i karcinom pankreasa.
Manje uobičajeni kanceri uključuju karcinome anusa, žučnih kanala, žučne kese i tankog creva.
Kanceri gastrointestinalnog trakta odgovorni su za više smrtnih slučajeva nego bilo koji drugi tip karcinoma. Poslednje istraživanje pokazalo je da je 2018. godine u svetu od ove vrste karcinoma preminulo 3,4 miliona ljudi širom sveta, a dodatnih 4,8 miliona novih slučajeva dijagnostikovano je iste godine.
Karcinomi gastrointestinalnog trakta – statistički podaci
Karcinom debelog creva najčešći je od svih gastrointestinalnih karcinoma, a 3. u svetu po godišnjem broju smrtnih ishoda (na prvom i drugom mestu po broju smrtnih slučajeva, nalaze se karcinomi pluća i dojki). U Srbiji godišnje od ovog karcinoma oboli oko 4500 ljudi uz 3000 smrtnih slučajeva.
Tokom 2018. Godine zabeleženo je 1,85 miliona novih slučajeva ovog karcinoma širom sveta. Iste godine, karcinom želuca i jednjaka dijagnostikovani su kod 1,03 miliona, odnosno 0,6 miliona pacijenata.
Karcinom debelog creva
Karcinom debelog creva nastaje kao posledica kompleksne i nedovoljno razjašnjene interakcije genetskih faktora i činilaca spoljašnje sredine. To je jedan od vodećih uzroka smrti povezanih sa rakom kod muškaraca i žena širom sveta.
Kod otprilike 25% pacijenata sa karcinomom debelog creva javljaju se metastaze u vreme inicijalne dijagnoze, a gotovo polovina njih u nekom trenutku nastavlja da razvija metastaze, što doprinosi visokoj stopi smrtnosti.
Simptomi
Uobičajeni simptomi uključuju:
- promene u crevnim navikama
- opšti ili lokalizovani bol u trbuhu
- gubitak telesne težine bez drugih konkretnih uzroka
- slabost
- nedostatak gvožđa i anaemija
Faktori rizika uključuju:
- Starost
- upalne bolesti creva
- porodičnu anamnezu
- povišeni indeks telesne mase
- smanjenu fizičku aktivnost
- konzumiranje alkohola i pušenje cigareta
- niz dijetalnih faktora.
Smatra se da velika potrošnja prerađenog i crvenog mesa doprinosi povećanom riziku, dok se sa druge strane čest unos voća i povrća smatra preventivnom merom zaštite.
Ukoliko primetite neke od navedenih simptoma koji se ponavljaju ili pojavljuju u dužem vremenskom periodu, savetuje se da obavite pregled gastroenterologa.
Karcinom želuca
Prevalencija karcinoma želuca značajno varira širom sveta. Najveća stopa oboljevanja primećuju se u Istočnoj Aziji, Istočnoj Evropi i Južnoj Americi. Kod nas je ova bolest češće prisutna nego u zapadnim delovima našeg kontinenta
Uobičajeni simptomi uključuju:
- gubitak težine
- disfagiju
- dispepsiju
- povraćanje
- anaemiju – nedostatak gvožđa
Faktori rizika uključuju:
Opšte faktore: muški pol (incidencija je dvostruko veća nego kod žena), infekcija Helicobacter pilori, pušenje, atrofični gastritis, delimična gastrektomija i Menetrierova bolest. H. pilori i prehrambeni faktori povezani su sa antralnim ili distalnim karcinomima. Gojaznost je povezana sa karcinomom proksimalnog stomaka.
Početni stadijum i procena rizika treba da obuhvata fizički pregled, krvnu sliku, pregled jetre i bubrežne funkcije, endoskopiju i CT skeniranje grudnog koša, abdomena i karlice. Laparoskopija se preporučuje pacijentima koji imaju resecibilnu (operativnu) bolest.
Preporučuje se multidisciplinarno planiranje pre primene bilo koje terapije, kako bi se nedvosmisleno pronašlo najbolje i sigurno rešenje.
