Šta je reumatologija?
Reumatologija je grana medicine koja se bavi izučavanjem, lečenjem i dijagnostikovanjem reumatskih bolesti. Reumatolog je lekar specijalista interne medicine subspecijalista reumatologije. Bolesti kojima se bavi reumatolog su:
- zapaljenjske bolesti koštano-zglobnog sistema (reumatoidni artritis, psorijazni artritis, ankilozirajući spondilitis, Rajterov sindrom, giht, reumatska polimijalgija, spondiloartropatije),
- urođene i stečene autoimunske sistemske bolesti vezivnog tkiva (sistemski eritemski lupus, sistemska skleroza, Sjegrenov sindrom, mešovita bolest vezivnih tkiva i “preklapanje” sindroma, antifosfolipidni sindrom, polimiozitis i dermatomiozitis),
- degenerativna oboljenja koštano-mišićnog sistema i zglobova (osteoarthritis),
- zapaljenja tetiva i mišića (tendinitis, miositis, periartritisa ramena, sindroma karpalnog tunela),
- infektivne bolesti.
Takođe, ova grana medicine bavi se i poremećajem koštanog metabolizma (osteoporoza, osteopenia, Padžetova bolest).
Ova grana medicine izuzetno je bitna. Tome u prilog govore podaci istraživanja koji pokazuju da su reumatološke bolesti najčešći pojedinačni uzrok invaliditeta.
Kada je potrebno obaviti reumatološki pregled?
Najčešći simptomi koji ukazuju na to da pacijent treba da se obrati reumatologu su bol u zglobovima ili otok i crvenilo zglobova. Takođe, jedan od prvih simptoma je i bol u mišićima, vratu, leđima ili nogama. Javljaju se i određene promene na koži (različiti osipi, modrice, crvenilo…) koje mogu biti znak da je potrebno obratiti se internisti reumatologu, naročito kada je ova pojava praćena opštim lošim stanjem pacijenta. Ukoliko postoji sumnja na postojanje sistemske bolesti vezivnog tkiva, vaskulitis ili druge bolesti zglobova, mišića i kostiju, savetuje se da pacijent momentalno zakaže pregled reumatologa. Ukoliko pacijent oseća hroničan preteran umor, postoji opasnost od reumatološkog oboljenja. Gubitak i opadanje kose kao i alergija na sunce, mogu biti još jedan indikator problema. Pregled je potpuno bezbedan i bezbolan, bez korišćenja invazivnih instrumenta i traje oko 20 minuta.
Kako izgleda reumatološki pregled?
Pregled se sastoji iz više delova. Prvi deo pregleda se zasniva na razgovoru lekara i pacijenta o tegobama i na detaljnom uvidu u anamnezu pacijenta. Pacijent bi trebalo da doktora obavesti o prethodnim operacijama, hroničnim bolestima, bolestima u porodici i životnim navikama.
Drugi deo pregleda podrazumeva kompletan internistički fizikalni pregled. Ovaj deo pregleda se obavlja inspekcijiom (posmatranjem) držanja i hoda pacijenta i proverom promena na koži i vidljivim sluznicama. Posebna pažnja se obraća na izgled i boju kože i pojavu oteklina, kao i na bolne osetljivosti u predelu zglobova. Fizikalni deo pregleda podrazumeva i palpaciju (opipavanje) delova tela (pre svega zglobova), ispitivanje pasivnih i aktivnih pokreta svakog zgloba, kao i auskultaciju (stetoskopska provera, merenje pritiska, pulseva).
Nakon navedenih provera, ukoliko je to potrebno, obavlja se i orijentacioni neurološki pregled.
Ukoliko stanje pacijenta to zahteva, reumatolog će u okviru pregleda obaviti i ultrazvučni pregled zglobova. Pregled se završava ponovnim razgovorom lekara i pacijenta. Lekar pruža sve neophodne informacije u vezi sa zaključkom donetim nakon pregleda i daje savete i preporuke za dalji terapijski plan. Posebnan akcenat stavlja se na individualni pristup terapiji i zajedničke ciljeve.
Kako se pripremiti za pregled?
Na pregled je neophodno poneti svu medicinsku dokumentaciju koju pacijent poseduje, kao što su snimci rendgena, magnetne rezonance ili skenera. Ukoliko pacijent na pregled dolazi zbog sumnje na zapaljensku reumatsku bolest ili sistemsku bolest vezivnog tkiva, poželjno je da se pre pregleda obave laboratorijske analize poput brzine sedimentacije, krvne slike, opšte biohemije i pregleda urina.
Koja su najčešća reumatska oboljenja?
Reumatska oboljenja javljaju se najčešće početkom jeseni kada je vlažnost vazduha velika, a temperatura niska. Simptomi početne faza oboljenja su bolovi u kostima, mišićima i zglobovima, teško ustajanje, otežano hodanje i ograničeni i bolni pokreti, te pojava otoka u predelu zglobova. Statiskitčki podaci ukazuju na to da se kod žena reumatska oboljenja javljaju 3 puta češće nego kod muškaraca. Razlog tome je uticaj ženskih polnih hormona na razvoj autoimunosti kod žena. Tako npr. žene u reproduktivnom periodu oboljevaju od sistemskog eritemskog lupusa čak 7 do 8 puta češće nego muškarci. Pored lupusa, najčešća oboljenja kod žena (ali i kod muškaraca) su: reumatoidni artritis, osteoporoza, sistemska skleroza i fibromijalgija.
Sistemski eritemski lupus
Ova bolest se manifestuje promenama na koži (pojavom crvenih fleka ili tačkica), najčešće na licu i dekolteu, ali su istraživanja pokazala da ovo oboljenje ne zahvata samo kožu, već i unutrašnje organe. Zbog toga lupus koji zahvata samo kožu može da leči dermatolog, ali je svakako sve bolesnike potrebno uputiti radi procene vrste bolesti i zahvata organa, i specijalisti interne medicine (subspecijalisti reumatologije/imunologije).
Danas se smatra da se radi o skupu simptoma i znakova bolesti, koje su spektar različitih poremećaja. Na jednoj strani je blaži kožni oblik bolesti koji retko prelazi u sistemski. U sistemskom lupusu mogu biti istovremeno zahvaćeni koža, zglobovi i serozne ovojnice pluća i srca (serozitis). Na drugom kraju spektra su najteži oblici bolesti, potencijalno smrtonosni, koji zahvataju bubrege i mozak. Zbog toga je veoma važno na vreme otkriti pojavu ove bolesti. Uzroci nastanka bolesti nije do danas otkriven, ali je evidentno da su u pitanju združeni faktori (nasledna sklonost, hormoni, stres, stil života).
Koji su simptomi ove bolesti?
Bolest može početi veoma teškom kliničkom slikom, visokom temepraturom, otokom i bolovima u gotovo svim zglobovima. Zatim se javljaju znaci popuštanja rada srca i bubrega koji ozbiljno ugrožavaju život obolelog. Kod nekih pacijenata bolest se postepeno razvija sa blagim manifestacijama pa može proći i nekoliko godina do postavljanja dijagnoze. Takodje bolest može u početnoj fazi ličiti na druge reumatske bolesti, pojedine infekcije ili čak maligna oboljenja krvi. Kod preko 80% pacijenata bolest se ispoljava prisustvom bolova i otoka perifernih zglobova, a kod manjeg broja pacijenata javljaju se problemi sa cirkulacijom u predelu prstiju šaka i stopala (bledilo kože pri izlaganju hladnoći – Rejnoov fenomen). Preporučuje se da pacijent zakaže pregled ukoliko primeti neki od navedenih simptoma, kako bi se na vreme pristupilo dijagnostici i lečenju, pre nego što bolest evoluira. Ukoliko se dijagnoza postavi na vreme izlečenje je gotovo garantovano.
Reumatoidni artritis
Reumatoidni artritis je upala koja zahvata sinoviju (sinovijsku membranu koja oblaže zglobne površine kostiju koje sačinjavaju zglob). Dolazi do razvoja zapaljenskih procesa u samom zglobu, promena na svim tkivima koja čine zglob, a na taj način se prostor u zglobu smanjuje da bi na kraju došlo do razaranja tkiva čak i samih kostiju zgloba.
U pitanju je hronično oboljenje kod kojeg dolazi do upale zglobova, oticanja, bola, ukočenosti i na kraju do potpunog gubitka funkcije.
Kod progresivnog reumatoidnog artritisa razaranje hrskavice je ubrzano zato što se i zapaljenske ćelije i tečnost nagomilavaju u sinoviji. Na taj način nastaje panus. Panus je tvorevina koja se sastoji od zadebljanog sinovijalnog tkiva. Panus proizvodi više enzima koji razaraju hrskavicu, čime se upalni proces konstantno održava i produbljuje. Ovaj proces može dovesti, ne samo do razaranja hrskavice i kosti već i do oštećenja drugih organa (vanzglobne manifestacije).
Uzroci pojave reumatoidnog artritisa nisu sasvim poznati. Najverovatnija teoriji jeste ta da na pojavu ovog oboljenja utiče veći broj združenih faktora, među kojima su izmenjen autoimunski odgovor, genetska predispozicija i virusna ili bakterijska infekcija.
Koji su simptomi reumatoidnog artritisa?
Simptomi koji ukazuju na mogućnost pojave ovog oboljenja najčešće su fizički vidljivi. Otečenost i bol zglobova, kao i jutarnja ukočenost su prvi indikatori. Ove promene traju najmanje šest nedelja pre nego što se dijagnostikuje reumatoidni artritis. Iako se ovo oboljenje skoro uvek razvija u zglobovima prstiju šaka i stopala, može da zahvata i sve ostale periferne zglobove (skočne zglobove, kolena, kukove, laktove, ramena). Bol je najčešće simetričan, ali može biti jači s jedne strane. Upaljeni zglobovi obično su topli.
U oko 20% slučajeva dolazi do pojave potkožnih čvorića (reumatoidni noduli). Čvorići su obično bezbolni, retko su posledica reumatoidnog vaskulitisa (upale krvnih sudova). Moguća je i pojava izliva (tečnosti) u kolenima.
Kako izgleda pregled?
Pregled se zasniva na razgovoru lekara sa pacijentom, kompletnom fizikalnom pregledu, i laboratorijskim analizama. Put ka izlečenju, osim uzimanja odgovarajuće prepisane terapije, često je i promena stila života oko koje se pacijent savetuje sa lekarom.
Sistemska skleroza
Sistemska skleroza (skleroderma) je bolest vezivnog tkiva. Karakteriše se inflamatornim (zapaljenskim) promenama koje dovode do zatezanja, zadebljanja i fibroze kože, ali i do većih ili manjih oštećenja unutrašnjih organa, pre svega srca, pluća, bubrega i gastrointestinalnog sistema.
Uzrok nastanka i patogeneza nisu potpuno poznate, ali se navode tri moguća mehanizma: autoimunske promene, promene metabolizma kolagena i vaskularne promene.
Koji su simptomi sistemske skleroze?
Prva promena koja se javlja kod većine bolesnika je Raynaudov fenomen (u pitanju je povremena epizodna pojava bledih i modrih prstiju sa obe strane šaka, usled vazospazma, pri izlaganju hladnoći i/ili pri psihičkom stresu). Nakon toga se javlja bezbolni otok i osećaj zatezanja prstiju ruku ili celih šaka. Koža postaje zategnuta, zadebljana i tvrda i gubi fine nabore, teško se rasteže i odvaja od podloge, a na njenoj površini se pojavljuju polja hiper ili hipopigmentacije. Lice zbog fibroze kože gubi finu mimiku, a oko usta se javljaju brazde, usni otvor se smanjuje, nos postaje izdužen, a oči sitnije (u pitanju je tzv. “ptičiji izgled”). U koži i potkožnom tkivu se javljaju kalcifikacije od malih, tačkastih do velikih masivnih koje se neretko mogu upaliti.
Kako se bolest razvija?
Najpre se javljaju zglobne promene na zglobovima šaka i skočnim zglobovima. Razvoj je akutan ili postepen, uz oligoartikularni i poliartikularni zahvat. Najpre se javlja otok, jutarnja ukočenost, bol, a zatim i crvenilo. Zahvaćene su i tetive i tetivne ovojnice. Moguća je i kompresije nerava, npr. medijanusa u karpalnom kanalu. Razvijaju se fleksijske kontrakture prstiju šaka, zglobova ruke i laktova. Promene u mišićima javljaju se kod čak 70% pacijenata: blago progresivna miopatija, upalne bolesti koje je teško razlikovati od dermatomiozitisa i slabost mišića povezana s generalizovanim neuropatskim procesom. Ipak, karakteristična je blaga slabost proksimalnih mišića. Sistemske promene mogu biti različite, zavisno od zahvaćenog područja.
Gastrointestinalni simptomi uključuju pojavu disfagije (poremećaj gutanja), gorušice, dijareje, hematemeze (povraćanje krvi), melene (pojava krvi u stolici), abdominalne distenzije i perforacije creva. Plućne promene obično se javljaju u kasnijoj fazi bolesti i one vode ka dispneji (poremećaj disanja) uz kašalj, restriktivne i opstruktivne smetnje. Promene u radu bubrega mogu se brzo razvijati, sve do insuficijencije, uremije i hipertenzije. Srčane smetnje manifestuju se u pojavi perikarditisa (zapaljenje srčane kese) i miokardijalne fibroze. Javlja se i žutica, pruritus (svrab), hepatomegalija (uvećanje jetre), neuropatija, različite neurološke promene i anemija.
Kako se postavlja dijagnoza?
Dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze i pregleda lekara specijaliste. Uz to, dodatne analize koje je potrebno obaviti su: sedimentacija krvi, pregled urina, rendgenski snimci, kontrastni pregled barijumom, specifična antitela, elektrokardiogram, ispitivanje plućne funkcije i ultrazvučni pregled srca i abdomena.
Sistemska skleroza se ne može izlečiti, ali se odgovarajućom terapijom simptomi mogu smanjiti, bolest kontrolisati i može se poboljšati kvalitet života obolelih. Za ublažavanje Raynaudovog fenomena koriste se blokatori kalcijumovih kanala, uz odevanje u toplu odeću, prestanak pušenja kod pušača, i sl. Antacidi se upotrebljavaju za ublažavanje ezofagealnog refluksa, a ACE inhibitori u kontroli hipertenzije i usporavanju progresije bubrežne bolesti. Za upalni miozitis i perikarditis daju se glukokortikoidi. Iako potpuno izlečenje nije moguće, ublažavanje simptoma uz smanjenje bolova i kontrolu napredovanja bolesti uz zahvat ostalih organa od izuzetne je važnosti. Što se ranije pacijent obrati lekaru specijalisti i što se pre obavi pregled veće su šanse za rano otkrivanje, i kontrolu razvoja bolesti.
Fibromialgija
Fibromialgija je bolest koja spada u grupu generalizovanih bolnih stanja, nepoznatog porekla, koje karakterišu duboki bolovi, osetljivost i ukočenost mišića, tetiva i susednih mekih tkiva. Dijagnoza je klinička, a može se lečiti kombinacijom lekova za kupiranje bola, vežbanjem i promenom stila života.
Ovo oboljenje može zahvatiti bilo koje mišićno vezivno tkivo, a najčešće potiljak, vrat, ramena, grudni koš, lumbalni deo i bedra. Ograničen bol i osetljivost, tj. miofascijalni bolni sindrom se često pripisuju preopterećenju/preforsiranju ili manjim povredama (traumama).
Koji su simptomi bolesti?
Simptomi fibromialgije su više generalizovani, bez specifičnih promena. Ponekad se javljaju uz druge reumatske bolesti, što otežava mogućnost postavljanja dijagnoze. Ovo stanje se najčešće javlja kod žena, ali se može javiti i kod muškaraca, dece i adolescenata. Uzrok fibromialgije je nepoznat, ali joj pogoduju poremećaji 4. faze sna kao i emocionalni stres, a pokretač može biti i virusna i slična sistemska infekcija.
Ukočenost i bolovi kod fibromialgije obično nastupaju postepeno, difuzno i duboko. Simptome mogu pogoršati spoljašnji uticaji poput emocionalnog stresa, lošeg sna, fizičkih povreda, izlaganja vlazi i hladnoći. Bolesnici su izrazito napeti, adinamični, klonuli, ponekad i depresivni. Često se kao združeni simptom javlja i hronična glavobolja. Na fibromialgiju ukazuju opšti bolovi i osetljivost, posebno ako se njihova pojava ne podudara sa fizikalnim nalazom ili ako su laboratorijski nalazi uredni, uprkos brojnim tegobama. U tom slučaju potrebno je odrediti SE, CRP, CK i isključiti mogućnost hipotireoze i hepatitis C kao uzročnika, koji često izazivaju iste simptome. Fibromialgija može i spontano nestati ako se smanji stres, ali se često vraća ili postaje hronična. Uz sveobuhvatni program podrške funkcijska prognoza je obično povoljna.
Kako se osloboditi bola?
Smanjenje bolova se postiže vežbama istezanja, mirnim i redovnim snom, zagrevanjem specifičnih delova oko kojih se javlja bol i blagom masažom. Važna je kontrola ukupnog stresa. Zahvaćene mišiće treba dugotrajno i svakodnevno istezati. Savetuje se i vežbanje uz aktivaciju celog tela (npr. brzo hodanje, plivanje ili vožnja bicikla). Ipak od najveće važnosti je poboljšanje kvaliteta sna. Uz savet lekara potrebna je primena lekova za neuropatski bol, moguća je i terapija antidepresivima u malim dozama, koja može doprineti smanjenju bolova, dubokom, mirnom i kontinuiranom snu.
O aktuelnim cenama naših usluga informišite se u našem cenovniku.
Zakazivanje termina, pregleda i konsultacija putem telefona: 011/311-85-91 ili popunjavanjem online formulara.